Xuegos d'amor y perres

Fabriciano González, 'Fabricio', exerció demientres 22 años como secretariu del Ayuntamientu de Llaviana, como cronista oficial de Xixón dende 1943 y como miembru, dende'l so aniciu en 1946, del Instituto de Estudios Asturianos. Dexó un barcaláu de collaboraciones escrites que-y facilitaba con meridiana regularidá a la prensa d'Asturies, Madrid, Cuba y l'Arxentina, onde firmaba non sólu col so perconocíu nomatu, sinón tamién colos 'Miranda', 'El diablo predicador', 'Cantaclaro' o 'Xico'l obleru'.

Atropamos agora tres pieces col xuegu como exa: un sonetu espublizáu nel selmanariu llaniscu 'El Oriente de Asturias' el 17 de xineru de 1897; una asturianada apaecida na revista 'Asturias' de L'Habana el 12 de mayu de 1918 y una composición dialogada qu'el mesmu mediu asoleyó'l 3 de payares d'aquel añu.

El sonetu 'A Pachu' céntrase nel cortexu interesáu qu'un rapaz espabiláu dedíca-y a una moza de familia bien cebada, alvirtiéndo-y Fabricio les posibles sospreses qu'encierren dacuando les falses apariencies:

Que galanties a Xuaca t'emponderes

porque'l granu cribáu tien n'el graneru,

y llacón y tocín pa l'añu enteru

atropao i barruntes n'es paneres;

que de bona fariña dos maseres

dices tien, sin faltai escudilleru,

nin cacía, preseos y un carneru

con dos vaques moriques perlecheres...

¡Ay! si tien bon palmicu, y sos papinos

por mordellos te pruye y por besallos,

cásate con mil pares d'escarpinos

y no i pongas, sinón, tantos cancallos,

qu'a d'u crees, probe Pachu, qu'hay tocinos

n'hay quiciabes gavitos pa colgallos.

L'asturianada 'A xuegu' preséntamos una partía cartes ente un banqueru y un clérigu y cómo los trafullos nunca nun salen de baldre:

Una al rey, otra al caballo.

El banqueru: -Siñor cura,

con pieces d'esa fegura

non tiro carta, nin tallo.

-¿Pus qué tienen, creatura?

-Vusté, ¿non ve que dan risa

por falses les dos pesetes?...

-Metiómeles Xuan de Nisa;

pero yo i diré una misa

que non valga dos... 'puchetes'.

En 'Un pasu ente'l maíz', Fabricio píntamos una escena d'escarmientu amorosiegu ente una neña picotera (el nome dizlo too: la Escaldada) y un mozu ensin munches lluces pero que nun cae na rede que-y texe la muyer pa rise d'elli:

0Afayáronse una tardi

ente'l maíz n'una era

Filumena la Escaldada

y Pin de la Friolenta,

illi a escorrer el melandru

y a coyer fréjoles ella.

Taba la tardi templada,

templadina y galbanera,

y espigáu el maizal,

que semeyaba en concencia

el Palacio de les xanes

emplumacháu pa una fiesta.

Vio la rapaza al magüetu

y, simolando vergüenza,

pónxose coloraduca,

homillóse de mollera,

y enriedando co'l mandil,

pruidora y zalamera

encandiló los güeyinos

y díxoi cuasi a la oreya:

-¡Ah, Pinín! Si fores otru,

facíes bulra de min,

que tuvieses menos xera,

aprovechándote desta

ocasión pintiparada...

Mirólla Pin Friolenta,

sintiendo que todu'l fumo

se i subía a la sesera;

y ablucáu, taramiellando,

empapielló el probe llueta

como'l que i da la terciana

co'l mal de la temblaera:

-Eso ye fácil dicello,

y ansí fales, Filumena;

mas si yo me propasase,

glayares más que una pega.

-¿Por qué aloyes eso, Pin?,

entrugói ella con pena.

Tu ¿non me ves que toy ronca?

¿Foi yo enxamás vocinglera?